Daag de gemeente uit: wij kunnen het beter!

Hoe kunnen Hagenaars succesvol de gemeente uitdagen om taken over te nemen bij – bijvoorbeeld – het onderhoud van hun eigen buurt? Vanaf 1 januari 2025 wordt die vraag een stuk belangrijker. Dan treedt de Wet versterking participatie op decentraal niveau in werking. Het uitdaagrecht staat daarom centraal in een van de workshops op het komende Stadmakersfestival.

Tijdens de derde editie van het festival, 15 november in theater Amare, gaat onderzoeker Talitha Koopmans van bureau de Bruggenbouwers met inwoners, ambtenaren en collega’s aan de slag met de vraag hoe het uitdaagrecht vorm kan krijgen in Den Haag.

Het idee achter het uitdaagrecht is dat inwoners ‘hun’ overheid kunnen uitdagen om taken over te nemen als ze denken dat ze die beter of slimmer kunnen uitvoeren, en dat de gemeente daarvoor ruimte geeft. Komen bewoners bijvoorbeeld met een goed plan om zelf een speeltuin te onderhouden, dan kan de gemeente die taak overdragen en bewoners het geld daarvoor geven.

Twee jaar tijd

Op 1 januari 2025 wordt de Wet versterking participatie op decentraal niveau van kracht. Die wet geeft gemeenten twee jaar de tijd om in een participatieverordening te bepalen hoe ze het uitdaagrecht willen vormgeven. ‘Gemeenten zijn daar heel vrij in’, zegt Talitha. ‘Je kunt zelf de criteria bepalen waaraan een burgerinitiatief moet voldoen. Om van het uitdaagrecht een succes te maken, is het belangrijkste dat inwoners echt willen en dat de organisatie er klaar voor is. Alles moet samenkomen.’

Begin klein

Talitha en haar collega’s helpen overheden om hun werkwijze aan te passen om de opbrengsten van participatie herkenbaar en succesvol onderdeel te maken van besluitvorming. ‘Taken uit handen geven vraagt iets van de houding van ambtenaren’, zegt Talitha. ‘Je moet er vertrouwen in hebben dat burgers bepaalde dingen net zo goed kunnen als de overheid. Je zegt niet van de ene dag op de andere: vanaf morgen gaat iedere ambtenaar hier over in gesprek met de burger. Zo werkt het niet, dan haal je je teveel op de hals. Daarom zeggen wij vaak: begin klein. De kunst is om goed te kijken waar je organisatie staat en welke mensen je hebt. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat je niet over de hele breedte begint, maar enkel op één bepaald beleidsterrein.’

Voorlopers

Als onderzoeker kijkt Talitha naar geslaagde voorbeelden van zulke burgerparticipatie, nationaal en internationaal. ‘Veel gemeenten zijn er al mee bezig’, zegt Talitha. ‘Het onderwerp kan heel erg variëren: van een zorgcoöperatie voor het vervoer van personen tot het onderhoud van een speeltuin of park. Rotterdam maakt de drempel laag, bijvoorbeeld door het aanmeldformulier simpel te houden en samen met de initiatiefnemers om tafel te zitten om een plan te maken. Zo slagen ze erin om heel diverse mensen te betrekken. En in Leeuwarden lopen er zelfs twintig of dertig challenges tegelijk. Daar is de houding: bewoners willen iets, okay, dat gaan we waarmaken.’

Workshop

Het uitdaagrecht wordt al genoemd in de concept participatieverordening van de gemeente Den Haag. Daarin staat in welke gevallen inwoners er gebruik van kunnen maken en hoe het proces er uit ziet. Tijdens het Stadmakersfestival hopen Talitha en haar collega’s ideeën en inzichten op te halen om de verordening op dit punt te verrijken. ‘Stadmakers die iets willen met het uitdaagrecht gaan in groepjes aan de slag om hun eigen idee volgens het uitdaagrecht verder te brengen. We hopen dat dit voor de gemeente ook een goede kick off is om echt aan de slag te gaan met het uitdaagrecht. Den Haag heeft in elk geval al een aantal ambtenaren die heel enthousiast zijn, en in Den Haag zitten veel stadmakers, dus het lijkt er op dat de dingen goed samenkomen.’

Nieuwsgierig geworden?

Ook in Den Haag nemen bewoners beheertaken over. Kijk naar dit filmpje van Omroep West, waar het wijkberaad Bezuidenhout het beheer overnam van speeltuin Spaarwaterveld en de Haagse Hopjes.

Lees de concept participatieverordening van de gemeente Den Haag, met in artikel 5 het uitdaagrecht.

Deel dit artikel